چهل سالگی تهاجم شوروی به افغانستان به روایت اسناد آرشیو امنیت مل
چهل سال پیش در 27 دسامبر 1979(6 جدی 1358) پس از آن که کماندوهای آلفا شوروی، حفیظ الله امین، نخست وزیر وقت افغانستان را در قصر تاج بیگ مسموم کردند و کشتند، نیروهای شوروی افغانستان را اشغال کردند.
مردم کابل خبر کشته شدن امین را با صدای ببرک کارمل از رادیو شنیدند که امین را "فاشیست و جاسوس سی‌آی‌ای" نامید.
پیام کارمل بار نخست از طریق رادیوی تاجیکستان از قبل ضبط و پخش شد. ببرک کارمل همراه با اسلم وطنجار، گلابزوی، اسدالله سروری، عبدالوکیل و نجیب الله از شاخه پرچم "حزب دموکراتیک خلق افغانستان"نیز همراه با نیروهای شوروی از تبعید به کابل بازگشتند و حکومت جدید را در دست گرفتند.
اسناد آرشیوی امنیت ملی آمریکا نشان می‌دهد که ترس "حلقه محدود" در بیرو (دفتر) سیاسی شوروی وقت به رهبری لئونید برژنف از تغییر جهت حفیظ الله امین به سمت غرب سبب فراهم شدن حمله شوروی و اشغال افغانستان شد. اما در واشنگتن تهاجم شوروی به افغانستان به عنوان توسعه‌طلبی به سمت جنوب برای رسیدن به آب‌های گرم توصیف شد.
در سندی، برژینسکی در 4 اکتبر 1979 به سایروس ونس، وزیر خارجه وقت آمریکا نوشته: اعزام شمار زیاد نیروهای شوروی به افغانستان، نزدیکی وقوع "دخالت انقلابی" احساس می‌شود بنابراین باید موضوع افغانستان مرتبا مورد توجه افکار عمومی واقع شود و کشورهای متحد ما در منطقه نیز در جریان قرار بگیرند.
اسناد بیروی سیاسی شوروی وقت نشان می‌دهد که شوروی در حمله به افغانستان در موضع "تهاجمی" آن گونه که در واشنگتن برداشت شد، نبود.
اما در آمریکا، زبیگینو برژینسکی، مشاور امنیت ملی جیمی کارتر برداشت و تحلیل متفاوتی از اشغال افغانستان ارایه می‌کرد. با ورود نیروهای ارتش سرخ، افغانستان یک‌شبه در اولویت سیاست خارجی روسای جمهور آمریکا جیمی کارتر و رونالد ریگان قرار گرفت. تهاجم شوروی به افغانستان
اشغال افغانستان نمونه‌ای است که دو ابرقدرت شوروی و آمریکا در اوج جنگ سرد، ترس از نیت و فعالیت‌های پنهانی همدیگر را جایگزین تحلیل واقعی از رفتارهای همدیگر کردند و واکنش نشان دادند.
یک سال پیش از تهاجم شوروی به افغانستان در جنوری/ژانویه 1979 انقلاب اسلامی در ایران به پیروزی رسیده بود. شوروی نگران تکرار تجربه مصر در افغانستان شد. چرخش حفیظ الله امین به سمت غرب مانند چرخش ناگهانی انور سادات در سال 1972 بود که منجر به اخراج هزاران مشاور شوروی از مصر شد و مصر به دومین کشور دریافت کننده کمک‌های آمریکا پس از اسرائیل تبدیل گردید.
«اشرف غنی» برنده نتایج انتخابات ریاست جمهوری افغانستان اعلام شد
اسناد بحث‌های داخلی بیروی سیاسی شوروی در ماه مارچ 1979 نشان می‌دهد که کرملین درخواست‌های مکرر حمایت نظامی شوروی از افغانستان از جمله نیروهای حمایتی شوروی را رد کرده بود. اما این‌بار بیروی سیاسی شوروی تنها دو هفته پیشتر تصمیم نهایی به تهاجم به افغانستان گرفت.
در 14 سپتامبر همان سال، حفیظ الله امین به طور ناگهانی به خاطر اختلافات داخلی نور محمد تره‌کی را در ارگ کابل کشت و قدرت را به دست گرفت. از تره‌کی مانند لنین افغانستان ستایش می‌شد، یک‌شبه از صحنه سیاسی افغانستان غایب شد. یک هفته پیشتر از سفر به هاوانا و مسکو و دیدار گرم با لئونید برژنف بازگشته بود.
چرا امین متهم به جاسوسی آمریکا شد؟
بلود آخرین دیپلمات آمریکایی بود که با امین دیدار کرد. پیشتر از او، امین در اوایل اکتبر به بروس آمستاز، شارژدافر آمریکا در کابل اظهار تمایل به معرفی و پذیرش سفیر تازه آمریکا در افغانستان کرد. از آنجایی که ماموریت آمستاز ختم شده بود، وزارت خارجه آمریکا آرچر بلود را از دهلی به کابل فرستاد تا با امین دیدار کند.
آمستاز در چند مورد در ضیافت‌های دیپلماتیک در سال 1979 امین را از نزدیک دیده بود. در گزارش به واشنگتن آمستاز نوشت که گفتگوی او با امین فقط حدود 15 دقیقه را در بر گرفته است. آمستاز در گزارش‌هایش به واشنگتن، خلقی‌ها را "یک دسته کژدم که همدیگر را تا مرگ نیش می‌زنند" توصیف کرده است.
روحانی : تا وقتی تحریم هست فقر و گرانی هم هست
بلود در گزارشی در 28 اکتبر به واشنگتن از جزئیات ملاقاتش با حفیظ الله امین گزارش داده است. بلود نوشته که در صبح روز 27 اکتبر 40 دقیقه با حفیظ الله امین ملاقات داشته، امین در این ملاقات برای بهبود روابط با آمریکا صحبت کرد اما "گام‌های خاصی" نیز از طرف آمریکا پیشنهاد نکرد و تقاضای "مساعدت‌های" آمریکا -هرچند اندک باشد- را داشت.
بلود تسلط امین به انگلیسی را "خیلی خوب" و قابل فهم و او را "مشتاق" در این دیدار توصیف کرده است. امین گفت حکومت را از اظهارات علنی ضد آمریکایی بازداشته، و امیدوار است که دو کشور "منافع مشترک" بیابند. به عقیده بلود امین با رفتار و بیان نرم خیلی خوب "ماسکی بر چهره بی‌رحم و خشن" خویش زده است.
بلود درباره موانع کمک‌های آمریکا از جمله به روشن شدن مسئولیت کشته شدن دابس، سفیر آمریکا در کابل اشاره کرده است. آدلف دابس، سفیر آمریکا در کابل در 14 فبروری/فوریه 1979 در ماجرای گروگان‌گیری در هتل کابل میان نیروهای امنیتی افغانستان و گروگان گیران کشته شد.